نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2 کارشناسی‌ارشد گروه علوم اجتماعی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Introduction
Prostitution means any sexual activities for money. Prostitutes may be male, female, or bisexual. The boundaries of sex work are vague. Sex work can be considered to range from erotic shows without a relationship with a client to unprotected and risky sex activities with many clients. Prostitutes all over the world are classified and categorized in different ways based on their different characteristics. This classification helps to better understand the status of prostitutes in societies. The classified description and knowledge provides the basis for explaining the phenomenon and then predicting its future developments and controlling. This research sought to answer the question of what the patterns of prostitution in Mashhad City were.
Materials & Methods
This research was carried out with the aim of discovering, identifying, and accurately describing the patterns of prostitution in Mashhad. It was done with a qualitative method through Weber's ideal sample approach to typology and typification of prostitution. For this purpose, in-depth interviews were conducted with prostitutes to analyze their lives. Through the similarities and differences of some components, we tried to show the different types of prostitution. The studied population included all the prostitutes of Mashhad City. Based on the principles governing the sampling method in a qualitative research, a number of them were selected and interviewed in a purposeful way with the greatest difference. The interview process continued until theoretical saturation was reached and finally 27 people were interviewed. The interviews were conducted in the welfare quarantine centers and health centers during 2020-2021. The interviews were conducted in a separate room without the presence of any officials or cameras and away from the crowd. Each interview took 2 to 4 hours. The interviews started with the participants’ narratives of their childhoods and families and continued until reaching the stage of becoming a prostitute. Several key questions were asked to identify the different types to satisfy the purpose of the study. The participants’ ages were between 14 and 49 years. Most of them had a diploma or were at lower educational levels and only two of them had bachelor's and master's degrees. Almost half of them were addicted to drugs. Most of the participants were divorced, but nearly a quarter of them were single.
Discussion of results & conclusion
In this research, in-depth interviews were conducted with 27 female prostitutes. During the interview process, attention was paid to some aspects of prostitution, such as the existence of financial and personal securities, stability of relationships with clients, number of clients, having a sense of pleasure during sex, having an emotional relationship, using contraceptives, performing tests regularly, having a sense of job satisfaction, having the right to choose clients, beauty practices, and ability to choose the desired type of sex.
Previous investigations performed in various studies have referred to prostitution as a general concept and no attention has been paid to the various models that exist in this profession. According to the knowledge gained in this field, identification of the typology of prostitutes can better clarify the phenomenon due to the existence of different influential factors ways of continuation in each pattern of prostitution. Finally, based on these variables, there were 9 models of displaced, hangout, street, concubine, aunt-dependent, independent, single, network, and sugar prostitutions. Hangout, street independent, and aunt-dependent prostitutions have been the common models previously identified in previous studies. However, today, we can see newer models of prostitution called homeless, concubine, single, and sugar prostitutions, which are not mentioned in domestic research.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه و بیان مسئله
روسپیگری در جنوب آسیا، مانند کشورهای اروپایی و غربی سابقۀ طولانی دارد و تقریباً تمام دنیا آن را به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم تجربه کرده‌اند (Jan Butt et al., 2021). ایران نیز در این مورد مستثنا نیست؛ به‌طوری که روسپیگری در ایران از زمان هخامنشیان تا به امروز شایع بوده است و تقریباً در بیشتر ادوار تاریخی، آن را عملی ناپسند و غیرقانونی میدانستهاند (Floor, 2008). روسپیگری به معنای هر عمل جنسی در مقابل پول است (Webster, 2022). روسپیان ممکن است مرد، زن و یا افراد دوجنسیتی باشند. مرزهای کار جنسی مبهم است و می‌توان آن را از نمایشهای اروتیک بدون رابطۀ فیزیکی با مشتری تا رابطۀ جنسی بدون حفاظت و پرخطر با مشتریان زیاد در نظر گرفت (Harcourt & Donovan, 2005). روسپیها براساس انواع شناخته‌شده در سراسر جهان، در طبقهبندیهای مختلفی قرار می‌گیرند؛ با این حال، بیشتر این اشکال ممکن است در کشورها متفاوت باشد. هرچند بر پایۀ یافتههای اندک پژوهشی نمیتوان در زمینۀ شیوع، یا نرخ رشد آن در ایران نتیجهگیری کرد، اما الگوی روسپیگری در ایران، به‌لحاظ عوامل اجتماعی (مانند وضعیت آموزش، پیشینۀ خانوادگی و لایه‌های اجتماعی)، شباهت زیادی با الگوی متوسط جهانی (به غیر از کشورهای آفریقایی، کشورهای فقیر جنوب شرق آسیا و آمریکای لاتین) دارد (مدنی قهفرخی، ۱۳۹۰)؛ ازجمله اینکه، بیشتر روسپیان به‌لحاظ اجتماعی، پیشینۀ فردی و خانوادگی ناهنجاری داشته‌اند (Yoosefi Lebni et al., 2021؛ باقری و دیگران، 1400؛ موحد و دیگران، 1399)، بیشتر آنها سابقۀ تجاوز، سوءاستفاده، آزار جنسی یا فرار از خانه را در کودکی داشته‌اند (Slim et al., 2020؛ Karandikar et al., 2013؛ میرابی و فولادیان، 1398؛ فتحی‌پور، 1394)، پایین‌بودن میزان تحصیلات و مهارت‌های شغلی، از دیگر وجوه مشترک روسپیان در ایران و دیگر کشورهاست (Allahqoli & Rahmani, 2017 ؛ Rostamzadeh et al., 2016 ؛ هاشمی‌فرد و حسنی، 1399؛ قربانی و دیگران، 1396). در عین حال روسپیگری در ایران، تفاوت‌های مهمی با دیگر کشورها دارد؛ ازجمله اینکه الگوی کار روسپیگری در ایران فردی است و به معنای اقتصادی، بازار روسپیگری گروهی و سازمانی کاملاً شکل نگرفته است (مدنی قهفرخی، 1390)، همچنین سیاست جنایی تقنینی ایران، رویکرد ممنوعیت و جرم‌انگاری کامل را در قبال این پدیده برگزیده است؛ اما با بررسی قوانین، متوجه میشویم که قوانین روشنی در زمینۀ برخورد با روسپیگری وجود ندارد (قنبری و دیگران، 1401؛ هاشمی‌فرد و حسنی، 1399). در ایران بهدلیل تکذیب و انکار پدیدۀ روسپیگری از سوی جمهوری اسلامی (Mohebbi, 2005)، آمار دقیق و رسمی از تعداد و وضعیت آنها وجود ندارد. آمارهای غیررسمی نشانگر شیوع این مسئلۀ اجتماعی در سنین پایین است که زنگ خطری جدی برای جامعه محسوب می‌شود. طبق گفتۀ معینی[1] «در مدت ۷ سال، متوسط سن فحشا در سال 90 از ۲۸ سال، به زیر ۲۰ سال رسیده و در حال حاضر این سن تا ۱۳ سالگی کاهش پیدا کرده است»، همچنین دکتر حبیب‌الله مسعودی فرید بیان کرده است که «براساس آمارهای مراکز بازپروری سازمان بهزیستی، ۱۰ تا ۱۲درصد زنان خیابانی متأهل‌اند (خبرگزاری اقتصاد میهن، 1398). از سوی دیگر، استان خراسان رضوی در سال 1390 رتبۀ نخست در میزان روسپیان پذیرش‌شده در کشور را دارد؛ به‌طوری که شاهد رشد 32.5درصدی در تعداد زنان و دختران آسیب‌دیده در سال 90، نسبت‌به سال 88 در شهر مشهد هستیم (فولادیان، 1393). در همین راستا و طبق آمارهای موجود در سازمان بهزیستی کشور، بیش از نیمی از افرادی که در سال 1399 از مراکز حمایت و بازپروری زنان و دختران آسیب‌دیدۀ اجتماعی خدمت گرفتهاند، مربوط به استان خراسان رضوی بوده‌اند (آمارنامۀ سازمان بهزیستی کشور، 1399). علاوه بر روند افزایشی شیوع و بروز روسپیگری، شاهد تغییر الگوی آن نیز هستیم؛ برای نمونه پژوهشهایی که تا به حال انجام شده است، به‌طور کلی الگوهای روسپیگری را به شکل خیابانی، خانۀ تیمی، تلفنی و اینترنتی طبقه‌بندی کرده‌اند (بهاری و گلشن فومنی، 1392؛ شجاع کاظمی و مؤمنی جاوید، 1393؛ کامرانی فکور، 1381؛ عبدالصمدی، 1356)؛ در حالی که براساس مطالعات اکتشافی محقق، امروزه شاهد مدلهای جدیدی از الگوی روسپیگری هستیم که تاکنون پژوهشی در سالهای اخیر در ایران انجام نشده و الگوهای جدید را بررسی نکرده است.
با توجه به اینکه هدف از سنخ‌شناسی، توصیف دقیق از وضع موجود است (و نه تبیین آن)، این توصیف و شناخت طبقهبندیشده، زمینه را برای تبیین پدیده و سپس پیشبینی تحولات آینده و کنترل آنها فراهم میآورد. درنهایت این پژوهش به‌دنبال پاسخ به این سؤال است: «الگوهای روسپیگری در مشهد چیست؟»
مروری بر تحقیقات پیشین
با توجه به معیارهای اجتماعی و مذهبی و تابوبودن امر روسپیگری در ایران (Dezhamkhooy & Papoli-Yazdi, 2020)، انجام پژوهش در این حوزه با دشواری همراه است. به‌طورکلی بیشتر پژوهش‌های اجتماعی مرتبط با روسپیگری، در دستههای ذیل قرار می‌گیرند: علل و پیامدهای روسپیگری (موحد و دیگران، 1399؛ میرابی و فولادیان، 1398؛ شکربیگی و دیگران، 1396؛ مدنی قهفرخی، 1390) و یا پدیدارشناسی و تجربۀ زیستۀ روسپیگری (باقری و دیگران، 1400؛ قربانی و دیگران، 1396؛ ربانی خوراسگانی و قانع عزآبادی، 1394). متأسفانه پژوهشی انجام نشده است که به‌طور خاص، الگوها و سنخهای روسپیگری را بیان کند. در ادامه پژوهش‌های داخلی (از سال 1390 به بعد) و خارجی (از سال 2010 به بعد) را معرفی می‌کنیم که بیشترین ارتباط را با موضوع پژوهش دارند.
مدنی قهفرخی (1390)، انواع روسپیگری را براساس شیوۀ کار، در پنج گروه مشخص طبقه‌بندی کرد: 1- زنانی که انفرادی کار می‌کنند و سازمان‌یافته نیستند؛ - آنانی که خانه‌های سازمان‌یافته دارند؛ 3- گروهی که در منازل مستقل و اعیان‌نشین خود فعالیت دارند؛ 4- گروهی که ازطریق تلفن و فهرست، مشتریان را جذب می‌کنند و 5- زنانی که در ظاهر، کارهای مشروع مثل فروشندگی دارند؛ اما به روسپیگری پنهانی مشغول‌اند. طبقه‌بندی روسپیان براساس محل یافتن مشتری، دسته‌بندی است که بهاری و گلشنی فومنی (1392)، آن را ارائه دادند. این طبقات در 6 دستۀ مشخص شامل روسپیان تلفنی، خیابانی، دوستان، فامیلی، اینترنتی و خانۀ تیمی است (بهاری و گلشن فومنی، 1392). همچنین لاریجانی و میرحسینی (1398)، براساس نوع فعالیت روسپیان، سه طبقه‌بندی از تن‌فروشی را ارائه می‌دهند: 1- تن‌فروشی معامله‌گرانه (تن‌فروشی برای رفع نیاز و مسائل موجود در زندگی و تأمین مواد مخدر)؛ 2- تن‌فروشی هنجارسازی‌شده (رعایت هنجارهایی ازجمله ارضانشدن، ارتباط‌نداشتن با مردان جوان و صیغه‌شدن و ارتباط با افراد مشخص به این منظور که از معنای متعارف تن‌فروشی به دور باشند)؛ 3- تن‌فروشی بازاندیشانه (انجام کنشهایی همچون توبه، شست‌وشوی بدن، گریه برای کاهش فشارهای روانی گناه و ترس از عقوبت الهی). اختیاری و اجباری‌بودن، اساس طبقه‌بندی است که رستم‌زاده و همکاران (2016)، آن را بررسی و به دو مدل روسپیگری اشاره کرده‌اند: 1- روسپیگری توافقی و 2- روسپیگری اجباری که تفاوت اصلی این دو در این است که روسپیان توافقی، ضریب هوشی، توانایی بدنی و عزت‌نفس بالایی دارند، مستقیماً درآمد کسب می‌کنند و درآمدشان گاهی بسیار زیاد است. روسپیان خیابانی، روسپیان مرتبط با خاله و روسپیان تلفنی، جزء این دسته قرار می‌گیرند. در حالی که تن‌فروشی اجباری روسپیها، ارتباط مستقیمی با مشتریان و نیز درآمد چندانی ندارد؛ زیرا بخش چشمگیری از درآمد آنها صرف تدارکات، روسپیخانهها و دیگر بازیگران درگیر می‌شود. درواقع آنها به‌عنوان بردههای جنسی دیده می‌شوند و سود حاصل از کارشان سمت دلالان فاسد میرود. این دسته از روسپیان که معمولاً سن و سواد کمتری دارند و از خانوادههای فقیرند، مورد استثمار قاچاقچیان و دلالان قرار می‌گیرند. گردشگری جنسی، پورنوگرافی و قاچاق جنسی، جزء این دسته‌اند ( Rostamzadeh et al., 2016).
بالفور و آلن[2] (2014)، کارگران جنسی[3] را براساس میزان طرد اجتماعی به شش دسته تقسیم کرده‌اند که عبارت‌اند از: کارگران جنسی به‌عنوان قربانیان قاچاق جنسی[4] (بیشترین طرد اجتماعی)، کارگران جنسی خیابانی[5]، کارگران جنسی خارج از خیابان[6] (که شامل کسانی است که در روسپیخانهها، هتلها، خانهها، سوناها کار می‌کنند و محیط ایمنتری دارند)، کارگران جنسی مهاجر[7]، کارگران جنسی مرد و تراجنسیتیها[8] .در شیلی، کار جنسی به‌طور مخفیانه در مکان‌های مختلف انجام می‌شود. بلمارو دیگران[9] (2018) در مطالعه‌ای، هفت نوع مکان را شناسایی کرند که منعکس‌کنندۀ کار جنسی در شیلی‌اند: کلوپ‌های شبانه، کافهها و کابارهها، روسپیخانهها، هتلها، خیابان و بزرگراهها، سالنهای ماساژ و اقامتگاه‌های خصوصی. سندرز و دیگران[10] (2018) ازطریق اینترنت، تبلیغات و یا خدمات جنسی دسته‌بندی را از افراد ارائه می‌دهند که شامل موارد زیر است: کارگران جنسی مستقل یا اسکورت[11]، کار در آژانس[12]، دوربین وب[13]، تلفن، روسپی‌خانه[14]، روسپی خیابانی، رقص نامتعارف[15]، فیلم بزرگ‌سالان[16]، ماساژ جنسی و بیدیاسام[17]. داوی و دیگران[18] (2019) در پژوهش خود، در یک طبقه‌بندی، به کارگران جنسی زن سیار اشاره کرده‌اند. آنها به این نتیجه رسیدهاند که تحرک مکانی (نقل مکان) زنان کارگر جنسی در زیمبابوه، بین 2013 و 2016 افزایش پیدا کرده است و 5 مدل از کارگران جنسی سیار شامل موارد زیر می‌شوند: 1- کارگرانی که همراه با مشتریان مسافرت می‌کنند؛ 2- کارگرانی که برای انجام کار جنسی به مسافتهای طولانی و در سطح بین‌المللی سفر می‌کنند؛ 3- کارگرانی که کار جنسی می‌کنند و برای دلایل دیگری به مسافرت میروند؛ 4- کارگرانی که در مسافت کوتاه، برای دورههای زمانی کوتاه مسافرت می‌کنند؛ 5- جابه‌جایی کارگران در داخل شهر. اسکال (2020) در پژوهش خود سنخ‌شناسی روابط شوگری[19] (رابطۀ دختر / پسر با مرد/زن سن بالای ثروتمند (شوگرددی و شوگرمامی)، یک مدل روسپیگری را با عنوان شوگر روسپی[20] بررسی کرده است. این نوع روابط برخلاف دیگر روابط شوگری، رابطۀ عاطفی کم‌رنگی دارد. این افراد همانند طبقات دیگر، شوگرددی یا شوگرمامی دارند و ازطریق آنها حمایت مالی می‌شوند؛ اما رابطۀ با آنها همانند رابطه با مشتریانشان است؛ برای مثال، عشق و علاقه در این نوع روابط کم‌رنگ است و یا در رابطۀ جنسی از کاندوم استفاده می‌شود. جان بات و دیگران[21] (2021) نیز، با هدف کشف آخرین روندهای رواج روسپیگری، نمونههای جدید تن‌فروشی را در لاهور با عناوین روسپیخانههای سنتی، روسپیخانههای مدرن، اسکورت انفرادی یا دختران تلفنی، آژانس اسکورت، مراکز ماساژ، زنان خیابانی، شبکههای اجتماعی و وبسایتها شناسایی کرده‌اند.
بررسی تحقیقات انجام‌شده نشان می‌دهد پژوهشهایی که در داخل انجام شده است، به‌روز نیست و ما امروزه با الگوهای جدیدی از روسپیگری مواجهیم. همچنین مدلها و الگوهایی که در تحقیقات خارجی اشاره شد، بهدلیل متفاوت‌بودن زمینههای گوناگون فرهنگی و حقوقی و سیاسی کشورها، تفاوتهایی با الگوهای داخلی دارد؛ بنابراین با وجود مطالعات موجود، همچنان به‌روزکردن این دسته‌بندی‌ها، خصوصاً براساس فرهنگ هر جامعه نیاز است.
روش تحقیق
این پژوهش با رویکرد کیفی، با روش تیپ ایده‌آل وبر[22] و با تکنیک مصاحبه‌های عمیق، طبقه‌بندی و سنخ‌شناسی را از الگوهای روسپیگری ارائه کرده است. تیپ ایده‌آل «ابزاری است که از رهگذر آن، رویدادها و جریانهای اجتماعی را با استفاده از فهم تفسیری، درک می‌کنیم» (کرایب، 1395: 104) و واژۀ «ایده‌آل»، هیچ ارتباطی با قضاوت ارزشی ندارد (وبر، 1382: 70). بازسازی تیپ ایده‌آل، غایت نهایی پژوهش علمی نیست، بلکه در حکم یک وسیله است که به کمک آن می‌توان مفاهیم را به‌دقت تعریف کرد و به گفتۀ آرون (1382)، با کاربرد مفاهیم دقیقاً تعریف شده است که «می‌توان فاصلۀ موجود بین مفاهیم ذهنی و واقعیت را اندازه گرفت و با تلفیق مفاهیم گوناگون است که می‌توان یک واقعیت پیچیده را درک کرد».
جامعۀ مطالعه‌شده، تمام زنان روسپی در شهر مشهد است. نمونۀ بررسی‌شده، 27 نفر از آنهاست که به شیوۀ هدفمند و با بیشترین تفاوت انتخاب و تا رسیدن به اشباع دادهها، فرایند نمونهگیری ادامه داشته است. به این منظور پس از مصاحبه با اولین شخص، متن مصاحبه تحلیل و انتخاب نمونۀ بعدی با توجه به مصاحبۀ اول و رعایت بیشترین تفاوت از حیث سن، تحصیلات، جایگاه اجتماعی و اقتصادی و شیوههای انجام کار روسپیگری انجام شده است. نظر به اینکه این تحقیق بخشی از طرح پژوهشی انجام‌شدۀ محققان برای سازمان بهزیستی استان خراسان رضوی است، مصاحبه‌ها در سال 1399 تا 1400 در مراکز قرنطینۀ بهزیستی و مراکز بهداشت انجام شده است. مدت‌زمان هر مصاحبه بین 2 تا 4 ساعت به طول انجامید و در اتاقی مجزا، بدون حضور هیچ یک از مسئولان و یا دوربین و به دور از شلوغی انجام شد. محققان ابتدا با ارائۀ توضیحاتی دربارۀ موضوع پژوهش (ازجمله اینکه این یک کار پژوهشی است، اطلاعاتی از شما به مسئولان بهزیستی یا قرنطینهها داده نخواهد شد، ما شما را اصلاً قضاوت نخواهیم کرد و اطلاعات شما کمک شایانی به جامعۀ علمی خواهد کرد)، اعتماد آنها را جلب کردند و در جهت رعایت اخلاق پژوهشی، در ابتدای شروع مصاحبه از مشارکت‌کنندگان اجازۀ ضبط صدا گرفته و سپس بعد از پیاده‌سازی، معدوم شد. در جهت حفظ گمنامی مشارکت‌کنندگان، از شماره استفاده شد. مصاحبه‌ها با روایتی از دوران کودکی و خانوادۀ مشارکت‌کنندگان شروع و تا رسیدن به مرحلۀ روسپی‌شدن ادامه داشته است و برای رسیدن به گونههای مختلف (هدف این مقاله)، در حین مصاحبه چندین سؤال کلیدی ازجمله چگونگی نحوۀ انجام کار جنسی، نوع رابطه با مشتریان، میزان امنیت در کار، مکان انجام کار جنسی و... پرسیده شده است. به‌طور کلی از معیارهای ارزیابی تحقیقات کیفی، برای ارزیابی گونه‌شناسی نیز استفاده می‌شود. محققان تلاش خواهند کرد تا با بیان و ثبت جزئیات مربوط به فرایندهای طی شده در انجام مصاحبه‌ها، قابلیت اطمینان و اعتبار گردآوری داده‌های مصاحبه با گروه هدف را فراهم کنند. به این ترتیب، برای افزایش قابلیت اطمینان و همچنین اعتبار داده‌های جمع‌آوری‌شده، تمهیداتی انجام شد، ازجمله افزایش کیفیت ضبط مصاحبه‌ها، مستندکردن مصاحبه‌ها به‌صورت متن و پیاده‌سازی کلمه‌به‌کلمۀ آنها، ثبت جزئیات مربوط به چگونگی مراحل انجام مصاحبه‌ها، اتکا به برساخته‌های خود زنان شرکتکننده در جلسات مصاحبه و نه برساخته‌های ساخته‌شده در ذهن محققان. همچنین برای تبعیت از راهبردهای ارائه‌شدۀ کراسول که شامل توصیفگری با اســتنباط پایین، زاویه‌بندی پژوهشــگر و درگیری طولانی‌مدت پژوهشگر با فضای پژوهشی است (کرسول، 1391: 201-220)، محققان در بخش یافتهها از نقلقولهای مرتبط و زیادی استفاده کرده‌اند. همچنین محققان با استادان و داوران بیرونی، دربارۀ مصاحبه‌های انجام‌شده به تبادل تجارب پرداختند و درنهایت، پژوهشگران درگیری طولانی‌مدتی با فضای پژوهشی داشته و پس از اعتمادسازی با مصاحبه‌شوندگان، به‌صورت مداوم از محیط و از نحوۀ رفتار و احساسات مصاحبه‌شوندگان دیدن کردند. روش تجزیه‌وتحلیل دادهها، براساس تیپ ایده‌آل کنش و در بر گیرندۀ تیپ‌های ناب کنش است که براساس انگیزههای کنشگر انجام می‌شود (مانند کنش تأثیرگذار) (هکمن، 1391). در سطح گزارش، تیپ ایده‌آل به هیچ وجه مدعی بازتولید واقعیت نیست، بلکه وظیفۀ خود می‌داند که توصیف را به وسایل بیان صریح، دقیق و خالی از ابهام تجهیز کند (فروند، 1383: 65). تصدیق وبر مهم است و بیان می‌کند گزینش عناصری که برای ساختن تیپ‌های ایده‌آل به کار میرود، واحدی دلبخواهی است. اینکه چه چیزی برگزیده و برجسته شود و چه چیزی کم‌اهمیت گرفته شود، تا حدی تحت تأثیر انواع مسائلی و پرسشهایی است که بررسی و مطرح می‌شود؛ بنابراین، سخن‌گفتن از درستی یا نادرستی تیپ ایده‌آل، چندان معنایی نخواهد داشت. محققان براساس هدف تحقیق و با در نظر گرفتن برخی متغیرها، ازجمله پایداری روابط، احساس امنیت جانی و مالی، داشتن روابط عاطفی، حق انتخاب در نوع رابطۀ جنسی، میزان استفاده از وسایل مراقبتهای بهداشتی و... روسپیان را سنخ‌شناسی کرده‌اند. برای به دست آوردن الگوهای مختلف، محققان کار خود را با مجموعه داده شروع می‌کنند که در اینجا مصاحبه‌های روایتی‌اند؛ سپس روایت هر مشارکت‌کننده را بازسازی یا به‌عبارتی متن مصاحبه را براساس هدف و سؤالهای تحقیق خلاصه می‌کنند. در گام بعد دسته‌بندی مشارکت‌کنندگان را ازنظر ویژگیهای مشابه و متفاوت بررسی می‌کنیم؛ به‌طوری که هر مشارکت‌کننده در یک نوع ایده‌آل قرار گیرد. در گام بعد، برای هر نوع ایده‌آل، نام و شرح مفصلی ارائه می‌شود؛ بعد از آن با استفاده از توصیفهای نوع ایده‌آل، یک محقق مستقل (که تاکنون در تحلیل شرکت نکرده است) سعی می‌کند موارد را در انواع ایده‌آل دسته‌بندی کند تا بررسی شود. تفسیرها، دادهها را به‌اندازۀ کافی منعکس می‌کنند و در پایان، نوشتن مطالعه باید خلاصهای از شباهت‌ها (و تفاوت‌ها) را در بین موارد هر نوع، در مقایسه با یکدیگر داشته باشد. در ادامه جدول زیر به‌طور خلاصه، توصیف مشارکت‌کنندگان را نشان می‌دهد.
جدول 1- سیمای مشارکت‌کنندگان
Table 1- Description of contributors
|
مشارکت‌کنندگان |
سن |
وضعیت تأهل |
تحصیلات |
تحصیلات والدین |
اعتیاد |
شغل والدین |
|
مشارکت‌کنندۀ اول |
14 |
مجرد |
پنجم ابتدایی |
ابتدایی |
سنتی / صنعتی[23] |
مربی کنکور |
|
مشارکت‌کنندۀ دوم |
14 |
مجرد |
اول راهنمایی |
ابتدایی |
سنتی / صنعتی |
بیکار |
|
مشارکت‌کنندۀ سوم |
17 |
صیغه |
سوم دبیرستان |
ابتدایی |
- |
بازنشسته |
|
مشارکت‌کنندۀ چهارم |
18 |
مطلقه |
هفتم |
ابتدایی |
- |
کارگر |
|
مشارکت‌کنندۀ پنجم |
23 |
صیغه |
سیکل |
ابتدایی |
سنتی / صنعتی |
کارگر |
|
مشارکت‌کنندۀ ششم |
24 |
مجرد |
دیپلم |
ابتدایی |
- |
تولیدیکفش |
|
مشارکت‌کنندۀ هفتم |
24 |
مجرد |
سوم دبیرستان |
دیپلم |
سنتی / صنعتی |
معلم |
|
مشارکت‌کنندۀ هشتم |
25 |
مطلقه |
فوق‌دیپلم |
ابتدایی |
- |
آزاد |
|
مشارکت‌کنندۀ نهم |
25 |
مجرد |
سیکل |
ابتدایی |
سنتی |
کارگر |
|
مشارکت‌کنندۀ دهم |
26 |
مجرد |
ابتدایی |
ابتدایی |
- |
کارگر |
|
مشارکت‌کنندۀ یازدهم |
26 |
مطلقه |
بی‌سواد |
ابتدایی |
صنعتی |
آزاد |
|
مشارکت‌کنندۀ دوازدهم |
27 |
مجرد |
سوم دبیرستان |
ابتدایی |
سنتی / صنعتی |
زندانی |
|
مشارکت‌کنندۀ سیزدهم |
30 |
مطلقه |
سیکل |
ابتدایی |
صنعتی |
باغبان |
|
مشارکت‌کنندۀ چهاردهم |
32 |
مطلقه |
ابتدایی |
ابتدایی |
سنتی / صنعتی |
آزاد |
|
مشارکت‌کنندۀ پانزدهم |
33 |
متارکه |
پنجم |
ابتدایی |
صنعتی |
رئیس پاسگاه |
|
مشارکت‌کنندۀ شانزدهم |
34 |
مطلقه |
فوق‌دیپلم |
ابتدایی |
- |
آزاد |
|
مشارکت‌کنندۀ هفدهم |
35 |
مطلقه |
دیپلم |
دیپلم - سیکل |
سنتی |
بازنشسته |
|
مشارکت‌کنندۀ هجدهم |
35 |
متأهل |
دیپلم |
سیکل– بی‌سواد |
صنعتی |
بازنشسته |
|
مشارکت‌کنندۀ نوزدهم |
38 |
مطلقه |
سوم ابتدایی |
ابتدایی |
سنتی / صنعتی |
قالیباف |
|
مشارکت‌کنندۀ بیستم |
38 |
مطلقه |
سیکل |
بی‌سواد |
- |
قالیباف |
|
مشارکت‌کنندۀ بیست و یکم |
38 |
مطلقه |
دیپلم |
بی‌سواد |
- |
آزاد |
|
مشارکت‌کنندۀ بیست و دوم |
39 |
مطلقه |
سیکل |
بی‌سواد |
- |
قالیباف |
|
مشارکت‌کنندۀ بیست و سوم |
40 |
مطلقه |
فوق‌لیسانس |
ابتدایی |
- |
بازنشسته |
|
مشارکت‌کنندۀ بیست و چهارم |
43 |
مطلقه |
لیسانس |
لیسانس |
- |
مهندس |
|
مشارکت‌کنندۀ بیست و پنجم |
44 |
مطلقه |
دیپلم |
ابتدایی |
- |
آزاد |
|
مشارکت‌کنندۀ بیست و ششم |
47 |
مطلقه |
ابتدایی |
بی‌سواد |
- |
کشاورز |
|
مشارکت‌کنندۀ بیست و هفتم |
49 |
مطلقه |
سیکل |
لیسانس - ابتدایی |
- |
فوت‌شده |
یافتههای تحقیق
در این بخش الگوهای روسپیگری به دست آمده را بسط می‌دهیم. این الگوها شامل روسپیان بی‌خانمان، روسپیان پاتوق‌ها، خیابانی، صیغهای، وابسته به خاله یا دایی، مستقل، تک‌پر، شبکه‌ای و شوگری است. همچنین در هر الگو به‌طور کامل، وضعیت متغیرهایی بررسی می‌شود که در بخش روش ذکر شد.
الگوهای روسپیگری
عدهای از زنان و دختران به دلایل متفاوتی، ازجمله فرارکردن از خانه، بیسرپرست/ بدسرپرست‌بودن، طردشدن از خانه و... بی‌سرپناه و بدون حامی می‌شوند. آنها که مکانی برای زندگی و پولی برای تأمین نیازهای اولیۀ خود ندارند، در خیابان‌ها آواره و سرگردان‌اند و برای اینکه بتوانند شب را در خانه‌ای به سر ببرند و در خیابان نمانند، با مردان وارد رابطۀ دوستی می‌شوند. درنهایت در قبال به دست آوردن سرپناه برای یک یا چند شب و غذا، مجبور به برقراری رابطۀ جنسی می‌شوند.
مشارکت‌کنندۀ اول: «بعد هادی بهم گفت اگه مکان می‌خوای برو با این پسره (مجتبی) دوست شو، هم پسر خوبیه، هم مکان داره. گفتم باشه و منم از خدا خواسته، رفتم پیش اون».
این اشخاص به قصد همخانهشدن با پسران متعدد، وارد رابطه می‌شوند تا شب بتوانند در مکانی بخوابند. آنها با رفتن به خانۀ پسران، مجبور به برقراری رابطۀ جنسی با آنها می‌شوند و گاهی به‌صورت گروهی به آنها تجاوز می‌شود؛ بنابراین، میزان امنیت جانی و مالی آنها بسیار کم است.
مشارکت‌کنندۀ سیزدهم: «گاهی که فرار می‌کردم و با یکی دوست می‌شدم، می‌گفت بریم خونۀ من. بهت قول میدم کاری بهت ندارم. بعد می‌رفتیم میدیدیم 3 یا 4 نفر دیگه تو خونه‌ان. مدام رگمو می‌زدم که به من تجاوز نکنن؛ اما خب همیشه نمی‌تونستم فرار کنم ...»
آنها ممکن است قبل از اینکه با کسی وارد رابطه شوند، به کارتن‌خوابی یا بیابان‌گردی روی آورند و دست به سرقت بزنند؛ اما درنهایت بهدلیل سردشدن هوا و نداشتن پول برای هزینۀ مواد و غذا، مجبور به تن‌فروشی می‌شوند.
مشارکت‌کنندۀ هجدهم: «من کارتن‌خواب بودم و بیابان‌گردی می‌کردم، چون هوا هم سرد و یخ بود، در قبال اینکه جا نداشتم و من خونه‌شون هستم، باهاشون رابطه داشتم».
بعضی از این زنان علاوه بر نداشتن سرپناه و حامی، هیچ مهارتی ندارند تا ازطریق آن، وارد حرفه‌ای شوند؛ بنابراین برای تأمین نیازهای اولیۀ خود مجبور به تن‌فروشی می‌شوند.
مشارکت‌کنندۀ یازدهم: «من خودم چون پول نداشتم، چاره‌ای جز اینکه با پسرا رابطه برقرار کنم نداشتم. سواد نداشتم که بتونم یه جایی برای خودم کار جور کنم یا توی کارخونهای جایی کار کنم. ... وقتی با پسرا دوست می‌شدیم، مدتی رو با هم بودیم و برام خرج می‌کردن و لباس می‌خریدن و منم در قبالش، باهاشون سکس می‌کردم».
این دسته از روسپیان با تعداد مردان زیادی رابطه دارند و روابط آنها پایدار نیست. همچنین آنها بهدلیل اینکه مجبور به پذیرش رابطه‌اند، از آن لذتی نمیبرند و روابط عاطفی بین آنها و مردان، برقرار نمی‌شود. میزان استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری، مانند کاندوم و انجام آزمایشهای زنانه برای چکاپ در بین این دسته خیلی کم است. این دسته در انتخاب مشتری و نوع رابطۀ جنسی، حق انتخاب زیادی ندارند.
این گروه از افراد اعتیاد دارند و بیشترشان از خانه طرد شده یا فرار کرده‌اند. این افراد بهدلیل نداشتن حامی و پول برای تأمین مواد مصرفی، به پاتوق‌ها روی میآورند. آنها در پاتوق‌ها برای به دست آوردن مواد مصرفی خود، مجبور به برقراری رابطۀ جنسی در قبال دریافت مواد و یا همراهی با مصرفکنندگان می‌شوند.
مشارکت‌کنندۀ نهم: «من می‌رفتم پاتوق تو کوچۀ بازرگان. این کوچه مخصوص معتادا بود. با دوستم می‌رفتم اونجا مواد می‌کشیدم. اونجا همه نوع آدم بود. چنتا پسر بهم پیشنهاد دوستی داده بودن و من در قبال دریافت مواد، با اونا سکس می‌کردم».
مشارکت‌کنندۀ چهاردهم: «توی پاتوق برای مصرف مواد می‌رفتم. در قبال مواد باهاشون رابطه داشتم. به‌خاطر مواد با آدما رابطه برقرار می‌کردم، حتی صاحب بچه‌ام شدم».
این دسته از روسپیان مانند روسپیان آواره، با هر مشتری وارد رابطه می‌شوند و پایداری در روابط ندارند. همچنین آنها بهدلیل اینکه مجبور به برقراری رابطه‌اند، از آن لذتی نمیبرند و روابط عاطفی بین آنها و مردان شکل نمی‌گیرد. میزان استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری مانند کاندوم و انجام آزمایشهای زنانه نیز برای چکاپ در بین این دسته، خیلی کم است. این دسته در انتخاب مشتری و نوع رابطۀ جنسی، حق انتخاب زیادی ندارند. همچنین میزان امنیت جانی و مالی در این دسته کم است.
این گروه از زنان در خیابان‌هایی می‌ایستند که عموم مردم میدانند محل ایستادن زنان روسپی است. این افراد معمولاً نوع پوشش و رفتار خاصی دارند و مشتری‌ها آنها را از دیگر زنان تشخیص می‌دهند. مشتری‌ها به آنها رجوع می‌کنند و روسپیان بعد از توافق بر سر قیمت، با آنها همراه می‌شوند. روسپیان خیابانی عموماً پایگاه و منزلت اجتماعی بالایی ندارند. بیشتر زنانی که در خیابان‌های مناطق برخوردار می‌ایستند، نسبت به زنانی که در خیابان‌های مناطق کم‌برخوردار می‌ایستند، نوع پوشش و رفتار متفاوتی دارند؛ درنتیجه، میزان منزلت و پایگاه اجتماعی و اقتصادی آنها نیز متفاوت است. از سوی دیگر، این دسته از زنان به دلایل مختلفی مانند تازهکاربودن به واسطه‌ها روی نمیآورند. همچنین بیشتر روسپیان خیابانی، به‌خصوص روسپیانی که در خیابان‌های مناطق کم‌برخوردار می‌ایستند، اعتیاد دارند و برای هزینه‌های مواد خود در کنار خیابان می‌ایستند. آنها بهدلیل نداشتن قیافه و پوشش مناسب، به مناطق برخوردار نمیروند. همچنین این اشخاص، امنیت کمتری نسبت‌به بقیه دارند.
مشارکت‌کنندۀ دوم: «دیگه افتادم تن‌فروشی30 یا 40 و یا 60 تومن می‌دادن. می‌رفتم حدود میدون سپاه یا پلیس‌راه. خیلی کار سختی بود. تو این دوره دیگه نمی‌تونستم گوش بزنم؛ چون برا این کار باید قیافه داشته باشی. بعدم بری سمت هاشمیه و صارمی. ولی من خیلی به هم ریخته بودم. کی میومد اونجا منو سوار کنه».
مشارکت‌کنندۀ پانزدهم: «هر دفعه حدود 150 تا 200 تومن می‌گرفتم. وامیستادم تو هاشمیه- صارمی- هنرستان- حافظیه».
این اشخاص بیشتر مناطقی را برای ایستادن انتخاب می‌کنند که مطمئن باشند محل تردد آشنایان و اقوام نیست. عموماً این زنان در مناطق پایین و کم‌برخوردار زندگی می‌کنند و برای کار تن‌فروشی به مناطق بالا و برخوردار میروند.
مشارکت‌کنندۀ ششم: «سمت بالاشهر مثلاً احمدآباد و وکیل‌آباد می‌رفتم و یک‌جاهایی که زیاد توی دید نباشم، ولی ماشین نگه داره. سمت خونۀ خودمون نمی‌تونستم برم؛ چون ممکن بود کسی منو ببینه و بیشتر جاهایی می‌رفتم که شناخته‌شده نباشم.
همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، بیشتر روسپیان خیابانی، به‌خصوص آنهایی که در مناطق کم‌برخوردار می‌ایستند، اعتیاد دارند. بعضی از آنها به اجبار شوهرشان وارد این کار می‌شوند و با همراهی آنها در کنار خیابان می‌ایستند.
مشارکت‌کنندۀ نوزدهم: «هادی (شوهر) بهم یه جای مخصوص این کار رو نشون داده بود و یکی دو باری باهام اومد و بعدش دیگه نیومد. هادی منو فلکۀ امام حسین می‌برد و اونجا زن‌ها وایمیستادن و بعدم با یکی می‌رفتیم... مهدی (شوهر دوم) خودش آرایشم می‌کرد و لباس تنگ می‌پوشوندم و بعدم با خودش می‌رفتم. پایین‌تر از میدان امام حسین یه پارکی هستش، همون‌جا کنار خیابون یا توی پارک منتظر میموندم».
این دسته از روسپیان، با هر مشتری وارد رابطه می‌شوند و ممکن است پایداری در روابط داشته باشند. آنها بهدلیل اینکه مجبور به تن‌دادن به رابطه‌اند، از آن لذتی نمیبرند و روابط عاطفی بین آنها و مردان برقرار نمی‌شود. میزان استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری مانند کاندوم و انجام آزمایشهای زنانه برای چکاپ نیز در بین این دسته متوسط است. این دسته در انتخاب مشتری و نوع رابطۀ جنسی، حق انتخاب بینابینی دارند؛ به‌عبارتی، تا حدودی میتوانند مشتری را انتخاب کنند.
روسپیان صیغهای، زنانی‌اند که ازطریق دوست، همکار و یا یکی از اقوام با دفاتر و کانال‌های صیغه‌یابی آشنا می‌شوند. روند کار در این دفاتر و کانال‌ها به این‌گونه است که زن اطلاعاتی از سن، اندام، رنگ پوست، قد و وزن خود همراه با عکسی از کارت ملی‌‌اش را برای مدیر کانال یا دفاتر ارسال می‌کند. این زنان میتوانند ویژگیها و معیارهای مدنظر خود را دربارۀ مشتری‌ها مانند سن، وضعیت بهداشتی و... تعیین کنند. مدیر کانال ویژگیهای زنان را در سایت و کانال خود قرار می‌دهد و مردان میتوانند زن مدنظر خود را انتخاب کنند. بعد از آن مدیر کانال، مرد را به زن روسپی معرفی می‌کند و زن در صورت آشنانبودن مشتری می‌پذیرد. مدت‌زمان صیغه بستگی به نظر مشتری دارد که شامل صیغۀ ساعتی، روزانه، هفتگی و ماهانه می‌شود. مدیر کانال و دفاتر، درصدی از پولی را، که مشتری به زن می‌دهد، به‌عنوان حق‌الزحمۀ خود برمی‌دارد.
مشارکت‌کنندۀ بیستم: «وقتی سی سالم بود، با این دوستم توی بازار به‌صورت اتفاقی آشنا شدم و از اونجایی که تنها بودم و مدام جوش و غصه می‌خوردم، وقتی با این خانم صحبت کردم شمارشو گرفتم و شمارمو دادم و همین باعث شد کم‌کم رابطه‌مون شکل بگیره و ازم می‌خواست خونه‌شون برم و منم خونش می‌رفتم و باهم صحبت می‌کردیم و بعد با این کار آشنام کرد که در قبال صیغة محرمیت میتونم مهریة کمی بگیرم و در مقابل، رابطه برقرار کنم».
مشارکت‌کنندۀ دهم: «با آدم‌هایی که پیشنهاد میدن صحبت می‌کنم و هرکدوم برای یک تایمی می‌خوان باهاشون باشم، مثلاً سه تومن برای یه ماه پیشنهاد میده و یا یه تومن برای یه هفته پیشنهاد میده و هرکسی یه چیزی میگه... دفتر صیغه‌یابی یه دفتری مثل اینجاست؛ اونجا یه دفتر دارن و اسامی دخترا و مردا رو داخلش می‌نویسند و بهت زنگ می‌زنند که یه آقایی با همچین شرایطی هستش، اگه می‌خوای که بیا اینجا باهاش صحبت کن. اگه قبول کنم که میرم و با همدیگه صحبت می‌کنیم و شرایطمون رو میگیم، مثلاً میگم من دوست ندارم سکس اورال داشته باشم و یا حتی من خودم توی وضعیت کرونایی لب نمی‌گیرم و حتی بعضی وقت‌ها ماسکم رو هم می‌زنم و فقط با کاندوم رابطه دارم، میگم اذیتم نکنی و تأخیری و قرص این‌جور چیزام نباید باشه و شروطم رو میذارم».
این زنان ازنظر اعتقاداتشان به جاری‌شدن صیغۀ محرمیت، به دودسته تقسیم می‌شوند: دستۀ اول زنانی که به صیغه‌شدن در هر رابطه اعتقاد دارند و آن را انجام می‌دهند و دستۀ دیگر روسپیانی‌اند که به جاری‌شدن صیغه قبل از رابطۀ جنسی اعتقادی ندارند؛ بنابراین یا به درخواست مشتری و یا بهدلیل تعهدداشتن به کانال صیغه‌یابی این کار را انجام می‌دهند؛ اما نکتۀ حائز اهمیت در این دودسته از روسپیان، نگه‌داشتن عِدّه است. عدّه، مدت زمانی است که زن باید پس از فوت شوهر یا طلاق، از ازدواج مجدد خودداری کند. عدّه عقد موقت (صیغه) هم در صورت بذل مدت و هم در صورت انقضای مدت، یکسان است و براساس مادۀ ۱۱۵۲ قانون مدنی، دو ظهر، یعنی دو بار عادت ماهیانۀ کامل و یا به عبارتی 45 روز است؛ بنابراین این زنان به نگه‌داشتن عدّه اعتقادی ندارند؛ زیرا تن‌فروشی شغل و منبع درآمد آنهاست و نگه‌داشتن عدّه برایشان به معنی بیکارشدن است.
مشارکت‌کنندۀ هشتم: «بعضی از مشتری‌ها هستن که همون لحظه صیغۀ ساعتی برای رابطه می‌خونند و اینجوری صیغه شدم، ولی بعدش من عده رو نگه نداشتم؛ چون برام مهم نبوده و مشتری خودش طبق اعتقاداتش این کار رو کرده. من نمی‌تونم عده نگه دارم؛ چون نمیشه تا یه ماه دوماه عده نگه دارمو و پول نداشته باشم، برای همین برام اهمیتی نداره طرف صیغه می‌خونه، اون صیغه می‌خونه که مثلاً گناه نکنه، درحالی‌که گناه کرده؛ چون میاد طرف متعهد میکنه و بعدش اون شخص تا دو ماه سه ماه با دویست سیصد تومن که نمی‌تونه زندگی کنه تا عده‌اش تموم شه».
مشارکت‌کنندۀ بیستوسوم: «در حال حاضر توی روابطم همچنان صیغه رو می‌خونم. همیشه برای خودم یه سری چیزا رو نگه می‌دارم؛ مثلاً میگن ول کن بابا بیا کارو بکنیم، ولی میگم سه ثانیه وقتمون رو میگیره. برای آدم‌ها یه سری اتفاقات توی زندگی میفته که باعث میشه اعتقاداتشون تغییر بکنه و تزهای فکریشون عوض بشه، ولی به نظر من آدم باید همیشه یه چیزی رو برای تهش نگه داره».
برخی از کانال‌های صیغه‌یابی وجود دارند که از بقیه متفاوت‌اند؛ این دسته از کانال‌ها، جزء روسپیان قرار نمیگیرند. این کانال و دفاتر صیغه‌یابی، با داشتن شرایط و هنجارهای خاص، به نسبت دیگر دفاتر، کنترل و نظارت بیشتری بر زنان روسپی و مشتریان دارند. آنها از قبل به منزل زنان میروند و وضعیت منزل را برررسی می‌کنند و زنان علاوه بر کارت ملی، باید طلاق‌نامۀ خود را به مدیر کانال نشان دهند؛ زیرا فقط زنان مطلقه حق ورود به کانال را دارند. در این کانال‌ها به‌منظور رعایت‌شدن حکم شرعی عدّه، رابطۀ جنسی حتماً باید به شکل اورال (دهانی) انجام شود و زنان و مردان به هیچ عنوان حق برقراری رابطۀ جنسی کامل (واژینال و آنال) را ندارند؛ اما در بیشتر کانال‌ها، شرایط این‌گونه نیست و آنها فقط وظیفۀ واسطهگری بین تن‌فروش و مشتری را دارند.
مشارکت‌کنندۀ بیستوسوم
«این کانال صیغه‌یابی یه خط مخصوص آقایون و یه خط مخصوص خانوما دارن. اول مدارک که شامل شناسنامه و طلاق‌نامه است می‌گیرن که ببینند کاملاً مطلقه هستی، بعد مشخصاتت رو میگیره و داخل کانال می‌نویسه. این مشخصات شامل اسم و فامیل مستعار و یه خط جداگانه که دست خودته و مخصوص این کار هستش، مثلاً می‌نویسند خانم فلانی 28ساله، رنگ سفید، بعد قد و وزن، اینکه از چه ساعت تا چه ساعتی میتونه بره و بابت یه ساعت صیغه، صد تومن یا صد و بیست تومن میگیره و پذیرایی هرچی داشت می‌تونست بنویسه. بعدش آقایون هم توی این کانال هستن و موارد رو بررسی می‌کنند و هرکدوم رو بخوان، به ادمین کانال میگن اینو برای ما اوکی کنید، بعد به خانوم زنگ می‌زنند که این آقا با این اسم فامیل اصلی، با شما می‌خواد وارد رابطه بشه. طرف نگاه میکنه اگه آشناشون نبود، دلش بخواد برنامه میره، بعد طرف خونه‌ات میاد و اونجا حتماً باید لباس موجه تنت باشه و حجاب کامل داشته باشی. بعد اینکه صیغه رو می‌خونید، میگن به شرط عدم دخول. یه ساعت با هم هستن و بعدشم ودیعه‌ات رو میگیری و تموم میشه. مسئول کانال هر از چند گاهی از دوستای خودش می‌فرسته تا دختره رو امتحان کنه؛ مثلاً دوستش میاد میگه بدون دخول صد تومن، ولی من بهت پونصد تومن میدم اجازه بده دخول انجام بشه، بعد میرن به مسئول کانال گزارش میدن که این دخول کرده و اون به دختره زنگ میزنه شما دخول کردی، سه ماه و ده روز از کانال بیرونی تا عده‌ات بگذره، تا به حال برای من این اتفاق نیفتاده».
از سوی دیگر، روسپیان صیغهای از حیث مکان برقراری رابطۀ جنسی به سه دسته تقسیم می‌شوند: دستۀ اول در خانۀ مشتری قرار ملاقات میگذارند؛ دومین گروه، به خانه‌ای میروند که مدیر کانال برایشان در نظر گرفته و است و دستۀ آخر روسپیانی‌اند که بهدلیل نبود مکان، مجبور به رفتن به خانۀ خاله می‌شوند و در این صورت، باید درصدی از درآمد خود را برای اجاره‌دادن مکان، به خاله بدهند.
مشارکت‌کنندۀ دهم: «کسایی که پیشنهاد میدن، معمولاً خودشون خونه دارن و بعضی وقتام خونۀخاله هم میریم و پول جاشو به خاله میدن».
مشارکت‌کنندۀ بیستوچهارم: «اگه طرف خودش جایی داشته باشه، باهاش میرم، برای بار اول ترجیح میدم اون چهل تومن رو به خاله بدم، ولی امنیت داشته باشم ... یکی هم هست که صد و سی ثابت هست، از اونجایی که اینها خودشون مکان دارن، صرف میکنه، وگرنه بخوام خونۀ خاله برم و چهل تومن پول مکان بدم، نمی‌صرفه».
این دسته از روسپیان حق انتخاب بیشتری در انتخاب مشتری و نوع رابطۀ جنسی دارند، میزان امنیت جانی و مالی به نسبت بیشتر است، میزان پایداری در روابط با مشتریان در این دسته در حد متوسط است و ممکن است با چندین مرد روابط پایدار و عاطفی داشته باشند. همچنین میزان استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری و بیماری، مانند کاندوم و انجام آزمایشهای زنانه برای چکاپ در بین این دسته زیاد و میزان لذت در رابطۀ جنسی متوسط است.
روسپیان وابسته به خاله یا دایی
روسپیان وابسته به خاله، روسپیانی‌اند که ازطریق خاله یا دایی (شخصی که مکان دارد و برای روسپیان مشتری پیدا می‌کند)، وارد بازار روسپیگری می‌شوند. خاله/دایی خانه‌ای عموماً با دو یا سه اتاق‌خواب (برای برقراری رابطه بین روسپی و مشتری) دارند و نیز چندین دختر دارند که بستگی به شرایطشان، ممکن است ساعاتی از روز را در آن مکان سپری کنند و مشتری شب‌خواب نیز قبول می‌کند که آنها کل شبانه‌روز را آنجا باشند. دختران باید از پولی که در قبال رابطۀ جنسی از مشتری دریافت می‌کنند، درصدی را به خاله/دایی بدهند. روسپیانی که با خاله/دایی همکاری می‌کنند، از امینت بیشتری برخوردارند؛ به‌طوری که با وجود خاله/دایی، مشتریان نمی‌تواند زنان را آزار دهند.
مشارکت‌کنندۀ شانزدهم: «لیدر با مشتری مثلاً پونصد تومن به توافق میرسه، مشتری رو پیش خاله میاره، با خاله سیصد حساب میکنه، خودش دویست تومن برمیداره و خاله از سیصد تومن، پنجاه یا صد به دختر میده و بقیه رو خودش برمیداره. تا حالا پیش نیومده بود که کسی بخواد اذیتم کنه؛ چون خاله و لیدر جفتشون بودن و اگر کوچک‌ترین سروصدایی کنی، جفتشون توی اتاق میان تا ببینند چه اتفاقی افتاده».
روسپیان علاقۀ زیادی به خاله‌شدن ندارند، بهدلیل اینکه پیامدهای خطرناکی را به‌دنبال دارد و مهمترین آن، سنگین‌بودن جرم خاله‌‌ها نسبت‌به دختران، در صورت دستگیرشدن توسط پلیس است؛ اما ازنظر بعضی از دختران، خاله‌بودن منزلت بالایی دارد.
مشارکت‌کنندۀ دوازدهم: «خاله‌بودن توی این کار لول بالایی نیست و برای دخترا اهمیتی نداره که خاله بشن و هرکسی میتونه خاله بشه، ولی خب سخت هستش؛ مدام گوشیت زنگ می‌خوره و باید فلان دختر برای فلان‌جا ردیف کنی و هوادار بچه‌ها باشی و ضمن اینکه اگرم لو می‌رفتیم، اونی که خاله است، جرمش بیشتر بود».
مشارکت‌کننده شانزدهم: «ازنظر قانون، وقتی خاله رو بگیرن حکم دایرۀ فساد و فحشا بهش می‌خوره و نهایت حکمش بین ده تا 15سال زندان داره ... خاله‌بودن، خوبه ولی جرایم بعدش خیلی بد هست و ازلحاظ قانونی برات بد میشه. خاله‌بودن ابهت داشت و وقتی مشتری باهات تماس می‌گرفت، مثلاً می‌گفت سلام خاله چطوری و خیلی با احترام باهات حرف می‌زدند و تا خاله اوکی نمی‌داد، اون نمی‌تونست مشتری بیاره، ولی دختر موظف بود چه بخواد و چه نخواد، این کارو انجام بده».
این دسته از روسپیان حق انتخاب بیشتری در انتخاب مشتری و نوع رابطۀ جنسی ندارند و میزان امنیت جانی و مالی‌شان به نسبت بیشتر است. میزان پایداری در روابط با مشتریان در این دسته در حد متوسط است و ممکن است با چندین مرد روابط پایدار و عاطفی داشته باشند. میزان استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری و بیماری مانند کاندوم و انجام آزمایشهای زنانه برای چکاپ در بین این گروه زیاد و میزان لذت در رابطۀ جنسی متوسط است.
روسپیان مستقل، خانه دارند و قرارهای خود با مشتری را در منزلشان میگذارند.
مشارکت‌کنندۀ بیست و هفتم: «اینکه توی خونۀ خاله بخوام برنامه برم سخت بود. وقتایی که خونۀ خاله میری با روزی ده بیست نفر باید رابطه داشته باشی، یه روز دخترا نمیان مجبوری با چندنفر پشت هم رابطه داشته باشی؛ به‌علاوة اینها، خطرشم اینه که همسایه زنگ بزنند و پلیس بیاد جمعشون کنه، برای همین تصمیم گرفتم توی خونۀ خودم رابطه‌هامو بذارم و هرچی درمیارم برای خودم باشه».
این دسته از روسپیان حق انتخاب بیشتری در انتخاب مشتری و نوع رابطۀ جنسی دارند و میزان امنیت جانی و مالی‌شان به نسبت بیشتر است، میزان پایداری در روابط با مشتریان در این دسته در حد زیاد است و ممکن است با چندین مرد، روابط پایدار و عاطفی داشته باشند. در بین این دسته میزان استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری و بیماری مانند کاندوم، انجام آزمایشهای زنانه برای چکاپ و نیز میزان لذت در رابطۀ جنسی زیاد است. در این گروه تعدد روابط زیاد نیست و آنها سعی می‌کنند با چندین مرد وارد رابطه شوند که شناختی از آنها دارند.
این دسته از روسپیان، نه خیابانی‌اند و نه با خاله‌‌ها و لیدرها در ارتباط‌اند، بلکه تنها با چندین مرد رابطه دارند. آنها هر زمان به پول داشته نیاز باشند، از آنها دریافت می‌کنند. این زنان عموماً در کنار حمایت مالی، حمایت عاطفی و نیز گاهی لذت جنسی را هم دریافت می‌کنند. همچنین آنها برای رسیدن به رفاه بیشتر، شغل خود را ادامه می‌دهند. این دسته از روسپیان حق انتخاب بیشتری در انتخاب مشتری و نوع رابطۀ جنسی دارند و میزان امنیت جانی و مالی‌شان به نسبت بیشتر است. بهدلیل اینکه آنها فقط با چندین مرد روابط پایدار و عاطفی دارند، در این دسته میزان پایداری در روابط با مشتریان زیاد و میزان استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری و بیماری مانند کاندوم و انجام آزمایشهای زنانه برای چکاپ کم است. همچنین میزان لذت در رابطۀ جنسی نیز زیاد است. این دسته تعدد روابط زیادی ندارند و سعی می‌کنند با چندین مرد وارد رابطه شوند که آنها را می‌شناسند. گفتنی است میزان عمل‌های زیبایی زنانه در این دسته از روسپیان، بیشتر است.
مشارکت‌کنندۀ بیستوپنجم: «یه روز که با دخترم بازار بودم، یه آقایی سوار ماشین بنز بود و شمارشو داد. ینی ما دیدیم وضعش خوبه. ماشینش بنز بود دیگه. نگاش کردیم. اونم به دخترم شمارشو داد. من هم می‌ترسیدم و هم می‌خواستم از یه جایی شروع کنم. به نظرم اومد پولداره و پول میده. حدود 5 تا 6 ماه با این دکتره بودم. دو هفته‌ای 1 بار می‌رفتم پیشش. بعد تو امامت با یه پسری آشنا شدم که 5 تا 6 سال ازم کوچیک‌تر بود؛ حدود 30 سال. این برام پول می‌داد. از چرخ ماشین تا هر چیز دیگه. من تو این دوره با یه مهندس تو نمایشگاه بین‌المللی آشنا شدم. مهندس برام وکیل، تلویزیون و هرچی لازم داشتم گرفت. کارای طلاقم جور شد. خیلی پول می‌داد. به غیر همه خرجایی که می‌کرد، 10 تومان، 10 تومان پول می‌داد. مهندس 56 ساله، همه‌جوره ساپورتم می‌کرد؛ عاطفی، سکسی و مالی. اونم خیلی منو می‌خواست. هزینۀ دانشگاه بچه‌ها رو هم می‌داد. می‌بردمون مسافرت».
روسپیان شبکه‌ای
منظور از روسپیان شبکه‌ای، روسپیانی‌اند که ازطریق خاله/دایی، لیدر، کانال صیغه‌یابی، دوستان روسپی و ... وارد شغل روسپیگری می‌شوند. این دسته از روسپیان تنها یک مدل را برای پیداکردن مشتری انتخاب نمیکنند، بلکه آنها از شبکۀ بازار روسپیگری برای پیداکردن مشتری و پول بیشتر استفاده می‌کنند. آنها حق انتخاب بیشتری در انتخاب مشتری و نوع رابطۀ جنسی ندارند. در این دسته میزان امنیت جانی و مالی و پایداری در روابط با مشتریان در حد متوسط است و ممکن است با چندین مرد روابط پایدار و عاطفی داشته باشند. میزان استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری و بیماری مانند کاندوم و انجام آزمایشهای زنانه برای چکاپ در میان آنها متوسط و همچنین میزان لذت در رابطۀ جنسی کم و تعدد روابط زیاد است.
مشارکت‌کنندۀ سوم: «من هم کنار خیابون وامیستم، هم گاهی وقتا با یک خالهای تو محلمون هست، با اون کار می‌کنم. گاهی هم با مردا دوست میشم و در کنار خرجایی که برام میکنن، باهاشون همخواب میشم. بستگی به شرایطم داره. گاهی برای اینکه پول تاکسی ندم هم، در ازای کرایه رابطه برقرار می‌کنم ...»
مشارکت‌کنندۀ بیستوششم: «اوایل کنار خیابون وامیستادم، بعدش با یه نفر آشنا شدم که خاله بود. با اون هم کار می‌کنم، ولی بیشتر مشتری‌هایی که میان پیش خاله رو می‌قاپم؛ یعنی باهاشون دوست میشم و بدون اینکه خاله بفهمه، باهاشون رابطه برقرار می‌کنم».
روسپیان شوگری
این دسته از روسپیان، زنانی‌اند که معمولاً سن کمتر و ازنظر ظاهری، چهرۀ زیباتری دارند. این افراد با مردان سن‌بالا و ثروتمند وارد رابطه می‌شوند. گاهی اوقات این زنان ازطریق اُتوزدن (ایستادن در کنار خیابان‌های طبقات برخوردار، با هدف خوشگذراندن به مدت کوتاه همراه با مردان. در این دسته معمولاً رابطۀ جنسی شکل نمی‌گیرد) نمونه‌ای مدنظر خود را پیدا می‌کنند. این افراد برای رفع نیازها و آرزوهای خود، با مردان سن‌بالا وارد رابطه می‌شوند. پایداری و تعدد در روابط این دسته به نسبت زیاد است؛ به این معنی که زنان با چندین مرد به‌طور هم‌زمان در ارتباط‌اند. امنیت مالی و جانی در این دسته در حد متوسط و میزان لذت از روابط و ایجاد احساس عاطفی نیز در حد کم است.
مشارکت‌کنندۀ هفتم: «من از 14 سالگی اُتوزذن رو یاد گرفتم. می‌رفتم خیابون بزرگمهر و سجاد دنبال ماشین مدل‌بالا و مردای سن‌بالا میگشتم. با اونا وارد رابطه می‌شدم. به نظرم رابطه‌داشتن با مردای سن‌بالا خیلی بهتره؛ هم بهت محبت می‌کنند، هم بلا سرت نمیارن تازه، کلی هم هواتو دارند».
جدول زیر بیانگر وضعیت شاخصهایی است که در پژوهش‌های مختلف و تعاریف روسپیگری به آنها اشاره شده است، ازجمله نوع رابطۀ جنسی با مشتری، وضعیت امنیت جانی و مالی، پایداری در روابط با مشتری و... اینها به تفکیک، الگوهای روسپیگری‌اند.
جدول 1- الگوهای روسپیگری به تفکیک شاخصهای مختلف
Table 2- Prostitution patterns by different indicators
|
ردیف |
شاخص |
الگوهای روسپیگری |
||||||||
|
آواره |
پاتوق‌ها |
خیابانی |
صیغهای |
وابسته به خاله |
مستقل |
تک‌پر |
شبکه‌ای |
شوگری |
||
|
1 |
وجود امنیت مالی و جانی |
کم |
کم |
کم |
زیاد |
زیاد |
زیاد |
زیاد |
متوسط |
متوسط |
|
2 |
پایداری روابط با مشتری |
کم |
کم |
کم |
متوسط |
کم |
زیاد |
زیاد |
متوسط |
زیاد |
|
3 |
تعدد مشتریان |
زیاد |
زیاد |
زیاد |
متوسط |
زیاد |
متوسط |
کم |
زیاد |
زیاد |
|
4 |
داشتن حس لذت در هنگام رابطۀ جنسی |
کم |
کم |
کم |
متوسط |
کم |
متوسط |
زیاد |
متوسط |
کم |
|
5 |
داشتن رابطه عاطفی |
کم |
کم |
کم |
متوسط |
کم |
متوسط |
زیاد |
کم |
کم |
|
6 |
استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری |
کم |
کم |
متوسط |
زیاد |
زیاد |
کم |
کم |
متوسط |
زیاد |
|
7 |
انجام آزمایش به‌طور منظم |
کم |
کم |
متوسط |
متوسط |
زیاد |
متوسط |
کم |
متوسط |
متوسط |
|
8 |
داشتن احساس رضایت شغلی |
کم |
کم |
کم |
متوسط |
کم |
متوسط |
زیاد |
متوسط |
زیاد |
|
9 |
داشتن حق انتخاب مشتری |
کم |
کم |
متوسط |
زیاد |
کم |
زیاد |
زیاد |
متوسط |
زیاد |
|
10 |
انجام عمل‌های زیبایی |
کم |
کم |
کم |
متوسط |
کم |
متوسط |
زیاد |
کم |
کم |
|
11 |
توانایی انتخاب نوع رابطۀ جنسی |
کم |
کم |
کم |
زیاد |
متوسط |
زیاد |
زیاد |
متوسط |
کم |
علاوه بر این شاخصها، وضعیت فیزیولوژی و طبقاتی روسپیان در طبقه‌بندی مدلها نیز تأثیرگذار است. برای نمونه، زنانی که اعتیاد دارند و آواره‌اند و از سوی دیگر، زیبایی چهرهشان کمتر است، معمولاً به الگوی خیابانی و پاتوق‌ها وابسته‌اند و برخی از آنها در دستۀ روسپیان آواره هم قرار می‌گیرند؛ اما کسانی که چهره و اندام زیباتر و تا حدودی، وضعیت اقتصادی بهتری دارند، مدل تک‌پر، مستقل و صیغهای در بین آنها رواج بیشتری دارد.
بحث و نتیجه
طبق داده‌های موجود، روسپیگری در ایران از زمان هخامنشیان تا به امروز شایع بوده است. تقریباً در بیشتر ادوار تاریخی، روسپیگری را در ایران عملی ناپسند و غیرقانونی میدانستهاند. برای اینکه بتوان از این مسئلۀ رو به افزایش، تبیینی دقیق ارائه داد، ابتدا نیاز است که آن را به‌صورت جزئی توصیف کرد و الگوهای موجود آن را در جامعه ارائه داد؛ زیرا توصیف مقدمۀ تبیین است؛ بنابراین هدف محققان از این پژوهش، کشف و توصیف الگوهای روسپیگری در جامعۀ ایران است. همان‌طور که ذکر شد، با توجه به معیارهای اجتماعی و مذهبی و تابوبودن امر روسپیگری در ایران (Dezhamkhooy & Papoli-Yazdi, 2020)، انجام پژوهش در این حوزه با دشواری همراه است؛ بنابراین پژوهشها در حوزۀ الگوهای روسپیگری در ایران، نهتنها بسیار اندک‌اند، داده‌های پژوهش‌های موجود نیز به‌روز نیست.
در این پژوهش با 27 زن روسپی مصاحبه‌های عمیق انجام شده است که در طی فرآیند مصاحبه، به برخی از جنبههای کار روسپیگری همچون وجود امنیت مالی و جانی، پایداری روابط با مشتری، تعدد مشتریان، داشتن حس لذت در هنگام رابطۀ جنسی، داشتن رابطۀ عاطفی، استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری، انجام آزمایش به‌طور منظم، داشتن احساس رضایت شغلی، داشتن حق انتخاب مشتری، انجام عمل‌های زیبایی و توانایی انتخاب نوع رابطۀ جنسی توجه شد. متأسفانه در پژوهش‌های مختلف، به روسپیگری با مفهوم کلی اشاره می‌شود و به مدلهای متنوع موجود در این حرفه، توجه نمی‌شود. با توجه به شناختی که در این حوزه به دست آوردهایم، شناسایی تیپولوژی روسپیها باعث دقیق‌شدن پدیده می‌شود؛ زیرا عوامل به وجود آورنده و تأثیرگذار و نحوۀ تداوم آن در هر الگویی از روسپیان، با الگوهای دیگر متفاوت است. درنهایت براساس این متغیرها، به 9 الگوی روسپیگری شامل روسپیان بی‌خانمان، پاتوق‌ها، وابسته به خاله/دایی، مستقل، تک‌پر، صیغهای، خیابانی، شبکه‌ای و شوگری رسیدیم. روسپیگری خیابانی، مستقل، وابسته به خاله و پاتوق، مدلهاییاند که از قبل نیز رایج بوده‌اند و با تحقیقات (مدنی قهفرخی، 1390؛ بهاری و گلشنی فومنی، 1392) مطابقت دارند؛ اما امروزه شاهد مدلهای جدیدتری از روسپیگری هستیم که با عنوان بی‌خانمان، روسپیگری صیغهای، تک‌پر و شوگری نامیده می‌شوند که در تحقیقات داخلی به آنها اشاره نشده است. مدل روسپیان شوگری با یافتههای اسکال (2020)، مطابقت دارد. هرکدام از این الگوها با دیگری ازنظر جنبههای مختلفی که در بالا ذکر شد، تفاوت‌های زیادی دارد؛ برای نمونه، روسپیان بی‌خانمان، جزء فرودستترین افراد در این حرفه‌اند. این افراد برای رفع نیازهای اولیه‌شان، مانند غذا و سرپناه حاضر به فروش تن خود می‌شوند. بیشتر این افراد معمولاً اعتیاد دارند و بهدلیل نداشتن سرپناه، به بیابانگرد و کارتن‌خواب تبدیل می‌شوند. در مقابل روسپیان تک‌پر، جزء افراد فرادست در این شغل به حساب میآیند. نوع روابط در این نوع، متفاوت از دیگر الگوهاست؛ به‌طوری که زنان در این دسته ترجیح می‌دهند با مردان کمتری وارد رابطه شوند؛ اما چیزی که مهم است، این است که این زنان به‌دنبال مردان ثروتمندند؛ یعنی مردانی که ازنظر اقتصادی، رفتاری، شخصیتی و جسمی، در سطح بالا و خوبی باشند. زنان در این دسته، علاوه بر شریک جنسی بودن، شریک عاطفی نیز هستند و رابطۀ عاطفی نیز پررنگتر از دیگر الگوهاست. به نظر میرسد این نوع روسپیان در جامعه رو به افزایش است. امروزه با توجه به اینکه جامعۀ ایران، به‌سمت مادی‌گرایی بیشتری میرود و بهدلیل شرایط اقتصادی نابسامان و از طرف دیگر، وجود افراد سن بالا و ثروتمند که تمایل به داشتن شریک جوان دارند، باعث شده است برخی از زنان در سنین کمتر، حاضر به داشتن شوگرددی شوند. هدف اصلی در این نوع رابطه، به دست آوردن پول و رفع نیازهای اولیه و ثانویه‌شان است. رابطۀ عاطفی در روابط شوگری کم‌رنگ و ارتباط آنها با شوگرددی، همانند رابطه با مشتریانشان است؛ گفتنی است که این نوع روسپیگری نیز در حال افزایش است. روسپیان صیغهای که با عنوان صیغه و یا ازدواج موقت با افراد متعدد وارد رابطه می‌شوند نیز، جزء دستههاییاند که امروزه رو به افزایش‌اند و این مدل را در شبکههای اجتماعی مجازی، به‌وفور می‌توان پیدا کرد. این دسته تا حدودی از امنیت بالاتری برخوردارند و همچنین در انتخاب نوع رابطۀ جنسی، انتخاب مشتری و استفاده از وسایل پیشگیری در حین رابطه، از آزادی عمل بیشتری برخوردارند.
درنهایت، بهدلیل اینکه عوامل اثرگذار بر روسپی‌شدن افراد و نحوۀ تداوم آن در هر الگو متفاوت است، پیشنهاد می‌شود دربارۀ هرکدام از این مدلها، پژوهش عمیقی دربارۀ چگونگی شکلگیریشان انجام شود تا بتوان به درک و تبیین درست و دقیقی از پدیدۀ روسپیگری رسید و نیز سیاستهای مناسبی برای پیشگیری و یا رفع هر دسته از این الگوها تدوین کرد.
[1] کارشناس آسیب‌های اجتماعی
[2] Balfour & Allen
[3] Sex Workers
[4] Sex workers as victims of Trafficking
[5] On-Street sex worker
[6] Off-Street British Born sex worker
[7] Migrant sex worker
[8] Male and Transgender Sex worker
[9] Belmar et al.
[10] Sanders et al.
[11] Independent/escorting
[12] Agency work
[13] Web camming
[14] Brothel
[15] Exotic dance
[16] Adult film
[17] DSM
[18] Davey et al
[19] Sugar Relationships
[20] Sugar Prostitution
[21] Jan Butt et al
[22] Veber
[23] - منظور از مواد سنتی، تریاک و مشتقات آن و منظور از مواد صنعتی، شیشه، کراک، هروئین و... است.
)
